Skip to main content
search
0
All Posts By

valgerdur

okt 10
Love0

Fjölskyldustefna skóla – margbreytileiki fjölskyldugerða

Eftir Fagfólk

Flestir telja samstarf heimilis og skóla mikilvægan þátt í að tryggja velferð barna, farsælt skólastarf, nám og öryggi nemenda. Góð samvinna er álitin ein besta forvörnin gegn t.d. neyslu fíkniefna og óæskilegri hegðun. Í þeim tilvikum sem börn eiga tvö heimili er mikilvægt að samstarfið nái til beggja heimila. Sama á við um í íþrótta- og tómstundastarf.

Í sumum tilvikum er starfsfólk skóla og skólafélagar eini fasti punkturinn í lífi barns þegar einhver veikindi eða breytingar verða í fjölskyldu þess, t.d. vegna skilnaðar, andláts eða nýrra stjúptengsla. Óróinn sem yfirleitt fylgir skilnaði, aðlögun að lífi einhleypra foreldra og því að eiga tvö heimili, síðan að stjúpforeldrum, stjúpsystkinum og hálfsystkinum er oft mikill í fyrstu. Ný stjúptengsl reyna oft á samskipti foreldra og barna sem og fyrrverandi maka. Oft og tíðum fylgja nýju fólki flutningar, nýjar reglur og að vinir verði ekki eins aðgengilegir og áður. Vináttutengsl eru verndandi og auka sjálfsöryggi barna og ungmenna og þau geta t.d. haft veruleg áhrif á hvort barn dettur út úr íþróttum eða ekki.
Erlendar rannsóknir benda til að börn sem alast upp við óstöðugt fjölskyldulíf eru líklegri til að lenda í erfiðleikum og sýna að jafnaði lakari námsárangur en þau sem búa við stöðugleika. Því er mikilvægt að nærumhverfi barna og ungmenna taki mið af veruleika barna og styðji við þau og fjölskyldur þeirra eins og kostur er.
Skólum er m.a. ætlað það hlutverk að aðstoða foreldra í uppeldishlutverki þeirra. Mikilvægt er að sú aðstoð sem veitt er taki mið af margbreytileikanum og að starfsfólk skólans fái til þess stuðning og verkfæri í stað þess að hver og einn reyni eingöngu eftir bestu getu. Styðjandi umhverfi getur skipt sköpum og auðveldað foreldrum að bera þá ábyrgð sem þeim ber á námi barna sinna sem og að upplýsa skólann um hluti sem geta haft áhrif á líðan barna þeirra í skólanum. Til að svo megi verða er mikilvægt að þessir aðilar finni gagnkvæmt traust og stuðning.

Það er fagnaðarefni að ríkisstjórn ætli sér að móta fjölskyldustefnu og mörg sveitarfélög hafa sett sér slíka stefnu en tilgangurinn er m.a. að samræma ákvarðanir, styrkja foreldra sem uppalendur og efla stöðugleika og öryggi í lífi barna óháð fjölskyldugerð. En betur má ef duga skal. Stefnan þarf að vera í sífelldri endurskoðun, hana þarf að laga að einstaka stofnunum og tryggja þarf framkvæmd hennar. – Falleg orð á pappír duga skammt!

Er tekið mið af börnum sem eiga tvö heimili- og stundum stjúpfjölskyldur á þeim báðum?

 

Höfundur
Valgerður Halldórsdóttir, félags- og  fjölskylduráðgjafi, formaður Félags stjúpfjölskyldna og ritstjóri www.stjuptengsl.is

okt 10
Love0

Hefur þú heyrt í barninu þínu?

Eftir Skilnaður

Óhætt er að fullyrða að aðal áhyggjuefni foreldra við skilnað og sambandsslit snúa að börnum þeirra. Hvernig megi lámarka áhrif skilnaðarins á líðan barnanna er þeim ofarlega í huga.  Góð samskipti foreldra og regluleg samvera foreldra og barna skiptir þar öllu máli. Í sumum tilvikum verða samskiptin hinsvegar mjög lítil, jafnvel engin um lengri tíma.  Óútskýrð fjarvera foreldra veldur börnum sorg og þau upplifa höfnun.  Að auki hafa þau tilhneigingu til að kenna sér um hluti sem þau hafa ekkert með að gera eins og skilnað eða drykkju foreldra og því hætta á að bagginn verði enn þungbærari fái þau ekki viðunandi skýringu á framferðinu.

Ýmsar ástæður eru fyrir því að foreldri hverfi, til lengri eða skemmri tíma úr lífi barns. Í sumum tilvikum er ástæðan erfið samskipti foreldra sem verður til þess að annað foreldrið gefst upp.  Oftast er það faðirinn sem gefst upp á að reyna að vera í sambandi við barnið sökum erfiðrar hegðunar móður eða það er móðirin sem gefst upp á að reyna fá föður til að sinna barni sínu. Hvort heldur sem er, er það barnið sem tapar.  Í deilum er auðvelt að  kenna hinum aðilanum um hvernig málum er háttað  og telja sér trú um að það sé aðeins hann sem þarf að breytast  en ekki maður sjálfur, eigi að bæta samskiptin.  Sjálfsagt á það við í einhverjum tilvikum,  en oft er það nú svo að báðir aðilar eiga sinn þátt.  Endalaust nudd um að foreldrið sé ekki að standa sig,  þöggun eða sýna yfirlæti og hroka,   að standa ekki við það sem lofað  er eða leyfa hinum aðilanum aldrei að njóta vafans er allt hegðun sem er í valdi hvers og eins að takast á við hjá sjálfum sér og hefur ekkert með hinn aðilann að gera. Við berum ábyrgð á okkar eigin framkomu.

Fleiri ástæður geta að sjálfsögðu legi að baki fjarveru foreldris eins og alvarlegir geðrænir erfiðleikar, misnotkun áfengis, fíkniefnanotkun eða fangelsisvist.  Hver svo sem ástæðan er þurfa börn viðeigandi skýringu á fjarveru og eða erfiðri hegðun foreldris. Börn skilja oft meira en fullorðnir gera sér grein fyrir.  Þó foreldri hafi ekki tök á vera í reglulegur samskipti við börn sín er ekki ástæða til að sleppa þeim alveg. Hægt er að sýna barni ást og umhyggju á margvíslegan máta. Að eiga stutta stund á kaffihúsi með foreldri eða heima hjá ættingjum skiptir barn máli sé ekki annað mögulegt að sinni.  Foreldri getur hringt eða lesið bækur inn á disk eða sent slóð sem spila má fyrir háttinn, póstkort og  tölvupóstur duga líka vel. Nú svo mega börn líka heimsækja foreldra á sjúkrahús og í fangelsi að ákveðnum reglum uppfylltum.

Það er aldrei of seint að bæta samskipti eða taka upp þráðinn hafi hann slitnað.  Í þeim tilvikum sem foreldrar hafa glatað trausti barna sinna og hins foreldrisins t.d.  vegna áfengisneyslu eða neyslu vímuefna er mikilvægt að sýna því skilning að það geti tekið tíma að byggja upp traust að nýja og stundum þarf hjálp utanaðkomandi aðila.

Sé hægt að vera í beinu sambandið við geimstöðvar á tunglinu og fá reglulega myndir frá Mars, ætti að vera hægt að finna leið til að láta barn vita að mamma eða pabbi elski það og það skiptu máli,  jafnvel þó svo foreldrið hafi ekki tök á að hitta það í eigin persónu. Ert þú búin/n að láta heyra í þér?

Valgerður Halldórsdóttir,  félags- og fjölskylduráðgjafi

okt 10
Love0

Eru mínir nánustu þeir sömu og barna minna?

Eftir Fjölskylda

Jól og áramót er spennandi tími fyrir flesta. Skipts er á litríkum pökkun,  farið er í heimsóknir og matarboð til vina og  ættingja, flugeldar sprengdir í loft upp  þegar gamla árið kvatt og nýju ári fagnað.  Fyrir aðra fylgja honum blendnar tilfinningar, jafnvel kvíði og sorg.  Tómi stóllinn sem fyrrverandi maki átti  við  matarborðið minnir á  brostna drauma og fjarveru foreldris.  Skiptir ekki öllu máli hver áttir frumkvæðið að skilnaðnum,  hann er sársaukafullur fyrir marga.

Með tímanum ná  hinsvegar flestir að aðlagast breyttum aðstæðum og lífið fær nýjan lit. Í tóma stólinn er sestur nýr maki, stundum með börn af fyrra sambandi sem kallar á nýtt skipulag  og sveigjanleika.  Gera þarf ráð fyrir að fyrrverandi mökum og stjúpforeldrum í skipulagningu hátíða sem fólk er mistilbúið til eða eins og ein mamman sagði „Hvað kemur mér það við hvernig minn fyrrverandi og hans nýja hafa það um jólin?  Ég ætla bara að halda mín jól!“.

Okkur kemur í sjálfu sér ekki við hvernig fyrrverandi makar halda jól frekar en hvernig nágrannar okkar halda jól,  en  það skipir börn miklu máli að eiga átakalaus jól með sínum nánustu.  Þegar börn eiga foreldra á tveimur heimilum og kannski stjúpforeldra á þeim báðum er nánast öruggt að þau skilgreina fjölskyldu sína á annan hátt en foreldar þeirra.  Fyrrverandi makar skilgreina sjaldnast hvort annað sem hluta af fjölskyldu sinni en þeir tilheyra oftast báðir fjölskyldum sameiginlegra barna,  sem og stjúpforeldar barnanna, hálfsystkini og stundum stjúpsystkini. Fólk sem annað foreldrið veit jafnvel lítil eða engin deili á.  Það er þó ekkert gefið í þessum efnum frekar en annað.  Stundum,  ef engin eða lítil samskipti eru á milli stjúpforeldra og barna eða  þau ekki góð, eru meiri líkur á að viðkomandi teljist utan fjölskyldunnar en ella.

Viðhorf barns og þarfir geta farið sama með þörfum og viðhorfum foreldris en þær þurfa hinsvegar ekki að gera það.  Það er því ekki víst að barnið sé jafn spennt að ganga inn í hefðir  stjúpforeldrisins og foreldri þess,  eða segja skilið við stjúpforeldri  sem  foreldrið hefur sagt skilið við.  Í slíkum aðstæðum þarf að vera vilji til að finna lausn sem hentar öllum, ekki bara sumum.

Stundum er óskað eftir nærveru barna á fleirum en einu stað á sama tíma. Það væri lúxus ef hægt væri klóna börnin. Þannig gæti  Júlía,  verið með mömmu sinni hjá nýju tengdaforeldrum hennar  á jóladag og verið á „sama tíma“ með föður sínum  og stjúpu hjá föðurforeldrum í Grafarvogi , já eða á Akureyri hjá stjúpafa -og ömmu.  Þá gæti hún líka verið á „sama tíma“ með Helga,  sammæðra hálfbróður sínum hjá föður hans í Hafnarfirði,  sem hún hefur alltaf litið á sem föður sinn. Mamma hennar talaði líka alltaf um hann sem pabba hennar, þangað til þau skildu síðastliðið vor.  Nú heitir hann „Gummi pabbi Helga“ hjá mömmu hennar.

Þangað til við höfum náð að þróa þá tækni betur að klóna fólk þurfa foreldrar,  sem og stjúpforeldrar séu þeir til staðar, að komast að einhverju samkomulagi um veru barna um hátíðir. Það er ágætt að hafa það á bak við eyrað í skipulagningunni að börn þurfa hvíld, að í árinu eru 365 dagar og ekkert sem bannar að halda þá alla hátíðlega ef við viljum.  Séum við eitthvað illa upplögð má biðja vini og vandamenn um aðstoð að koma börnum á milli heimila,  slappað af í staðinn með konfekt og kertaljós.   Börn telja ekki  daga og mínútur nema helstu þegar vona er á jólasveininum,  þau kunna hinsvegar vel að meta góð samskipti foreldra númer eitt, tvö og þrjú.   Skipta fjölskyldugerðir þar engu máli. Veljum frið –  og eigum öll gleðileg  jól!

Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi

okt 10
Love0

Skilaboð frá stjúpmæðrum til maka sinna

Eftir Stjúpforeldrar
  1. Sýndu því skilning að það tekur mig  tíma að byggja upp samband við börnin þín og það er eðlilegt að vera meira tengdur eigin börnum en annarra. Leyfðu mér að prófa mig áfram.
  2. Hafðu mig með í ráðum varðandi börnin þín og breytingar á umgengni. Þegar þú spyrð mig álits finnst mér ég skipta þig máli og að við erum í þessu saman.  Ég verð ánægðari  og börnin munu njóta þess  líka.
  3. Þegar ég er spurð, hef ég bæði rétt á að segja já, nei eða leyfðu mér að hugsa málið.
  4. Ég virði rétt þinn til að ráðstafa tíma þínum og peningum – viltu virða minn líka?
  5. Viltu ræða við mig og skipuleggja þá daga sem börnin þín eru hjá okkur með mér. Óvæntum uppákomum fækkar og við verðum öll mun afslappaðri þegar við vitum hvað er framundan.
  6. Þegar ég er afslöppuð  og undirbúin verð ég jákvæðari og á  auðveldar að taka börnunum þínum opnum örmum.  Það hjálpar mér að mynda betri tengsl við þau.
  7. Gerðu líka ráð fyrir að við gerum eitthvað saman sem fjölskylda þegar börnin þín og þinnar fyrrverandi eru ekki hjá okkur.
  8. Deildu með mér ábyrgð á börnunum en hvorki  varpa henni alfarið á mig eða halda þeim frá mér.
  9. Sýndu því skilning að ég þarf stundum tíma án þín og barna þinna, svo ég geti aðlagast í rólegheitum.
  10. Viltu láta sambandið við þína fyrrverandi snúast um börnin ykkar en ekki ókláraðar deilur sem kemur hvorki mér né börnunum þínum við.
  11. Það hjálpar mér að finna út úr mínu hlutverki sem stjúpa, sinnir þú vel föðurhlutverki þínu.   Við þurfum að móta heimilisreglurnar saman en þú verður að sjá um að framfylgja þeim – í fyrstu.
  12. Þurfir þú að velja á milli minna óska og þinnar fyrrverandi – viltu standa með mér?
  13. Mundu eftir að hrósa mér – sumir dagar eru einfaldlega mjög erfiðir.
  14. Hugsaðu um það sem hefur gengið vel og hvað það er sem virkar. Hugsum í lausnum!
  15. Ég elska þig – og skil að börnin þín skipta þig máli. Hjálpumst að skapa heimili sem við tilheyrum öll og skiptum hvort annað máli!

Samantekt kvenna sem voru á námskeiðinu Stjúpuhittingur hjá Valgerði Halldórsdóttur félags- og fjölskylduráðgjafa

 

okt 10
Love0

Bréf frá föður – umgengni

Eftir Fjölskylda

Ég er á leiðinni að sækja dóttur mína og er með kvíðahnút í maganum. Ég get ekki talað um þessi mál við konuna mína. Hún myndi strax segja að ég væri að stilla henni upp í hlutverk vondu stjúpunnar. Það gerir hún vanalega.

Dóttir mín og ég ræðum þetta líka sjaldan, hún er orðvör þegar ég geri það. Vill ekki staldra við þetta efni. Ég skil hana vel. Hún reynir að spila eins vel og hún getur úr spilunum sem hún er með á hendi. Hún vill ekki lenda á milli, veit ekki hvað ég gæti misst út úr mér í rifrildi. Vill ekki hætta á að fleiri neikvæðir straumar beinist að sér. Hún og ég vitum samt bæði hvernig andrúmsloftið er.
Ekki er víst að henni verði heilsað þegar heim kemur og ef það gerist þá verður það án áhuga og líklega í mæðutón. Sennilega fær hún strax aðfinnslur fyrir að leggja töskuna eða skóna á rangan stað. Það sama fer reyndar í taugarnar á konunni minni þegar hennar börn eiga í hlut en ekki á sama hátt. Sama gerist ef hún klárar ekki mjólkina úr skálinni með mjólkurkorninu og þannig mætti lengi telja.

Hún fær alltaf skilaboð um að hún tilheyri okkur ekki þótt aldrei sé það sagt berum orðum. Hún fær aldrei að eiga sitt rými í friði. Alltaf þykir sjálfgefið að hennar rúm sé lagt undir ef ættingjar utan af landi beiðast gistingar. Alltaf þykir sjálfsagt að önnur börn vaði í dótið hennar þótt hún sé ekki heima. Aldrei er því fagnað þegar hún kemur með skraut eða myndir úr skólanum. Alltaf eru verstu árekstrarnir á heimilinu þegar hún er hjá okkur.

Oft getur hún ekki sofnað og þá reyni ég að líta til hennar svo lítið beri á. Ég ræði þetta ekki við konuna mína. Ekki heldur þegar ég þarf að fara eitthvað á kvöldin sem ég reyni eins og ég get að koma mér hjá ef ég get. Yfirleitt tek ég hana þá með. Ég þarf reyndar ekki að minnast á það við dóttur mína, hún er alltaf á nálum ef hún sér fararsnið á mér. Ef ég get ekki haft hana með þá fæ ég oftast mömmu eða einhvern annan til að passa hana fyrir mig. Stundum skipti ég um dag við mömmu hennar undir því yfirskini að eitthvað skemmtilegt sé í vændum þann daginn. Bý þá til eitthvað leikrit í kringum það. Ég og dóttir mín ræðum hinar raunverulegu ástæður ekki og hún tekur þátt í leikritinu. Það sem hún er hinsvegar ekki jafn meðvituð um og ég er það að við erum ekki á jafnræðisgrundvelli í þessu leikriti. Ábyrgðin er mín.

Aðsend grein.

okt 10
Love0

Eru börn konunnar mikilvægari en dóttir mín?

Eftir Fjölskylda

„Ég er með kvíðahnút í maganum í hvert sinni sem ég sæki dóttur mína.  Það er ekki út af mömmu hennar, heldur eiginkonu minni. Ég veit aldrei hvaða móttökur dóttirin fær.  Stundum heilsar konan mín henni ekki og ef það gerist er það í áhugalausum mæðutón.  Aðfinnslur um hvar hún setur töskuna og skóna fylgja venjulega á eftir. Hún fær líka að heyra það ef hún klárar ekki mjólkina úr skálinni með mjólkurkorninu, það fá stjúpbörnin mín líka en umburðalyndi móður þeirra er meira og tónninn annar.

Dóttir mín fær ósjaldan skilaboð frá konunni að hún tilheyri ekki fjölskyldunni,  þó hún  orði það ekki. Henni þykir til dæmis sjálfsagt að ættingjar utan að landi fái afnot af herbergi dóttur minnar,  hvort sem hún er hjá okkur eða ekki. Þegar ég mótmæli,  fæ ég að heyra að dóttir mín „búi ekki hjá okkur“ hún sé bara á heimilinu nokkra daga í mánuði. Hún sé meira eins og gestur en heimilismeðlimur.   Ég er þessu algerlega ósammála, auðvitað á dóttir mín heima hjá okkur líka.  Ég finn reiðina, já og sorgina,  krauma í mér.

Sjaldan eru myndir eftir hana eða skraut sem hún kemur með úr skólanum sett á ísskápinn eins og myndir hinna barnanna og sömu reglur virðast ekki gilda um dótið hennar  og þeirra. Þau fá að vaða í  það þegar hún er ekki heima,  en eigi að spyrja hvort annað vilji þau fá eitthvað lánað.  Ósjaldan eru geisladiskarnir hennar ekki á sínum stað þegar hún kemur til okkar. Finn ég að hún er sár en segir ekki neitt.

Þegar hún getur ekki sofnað og lít ég til hennar, en svo lítið beri á. Konan mín segir hana ekki vera smábarn og hún eigi ekki að stýra heimilislífinu þegar hún kemur. Rétt eins og tilvist dóttur minnar eigi ekki að hafa neitt vægi í mínu lífi. Hún er líka sífellt með athugasemdir á mig sem föður en bara sem föður hennar,  en ekki hinna barnanna á heimilinu.  Ekki veit ég hvað konan mín segi ef ég gerði það sama við hana.

Ég bið ekki konunni mína fyrir hana þegar ég þarf að fara eitthvað á kvöldin.  Dóttirin finnur spennuna á heimilinu og er á nálum þegar hún sér eitthvað farasnið á mér. Ég reyni því oftast að taka hana með mér eða fá pössun fyrir hana hjá mömmu. Það er heldur ekki  jafn sjálfsagt að dóttir mín komi með í sumarfríin, eins og hennar börn.

Ég er hundleiður á því að það þurfi allt að fara í háaloft á heimilinu þurfi að ræða eða gera eitthvað fyrir dóttur mína,  en það er allt svo sjálfsagt sem snýr að hennar börnum. Framkoma konunnar minnar er farin að bitna á samskiptum mínum við hana og hennar börn sem annars hafa verið mjög góð. Mér líður eins og ég sé í framhjáhaldi með dóttur minni þar sem ég fer á bak við konuna mína með ýmislegt er varða hana. Það versta er að er að ég get ekki talað um þessi mál við konuna mína án þess að allt fari í háa loft og hún segir  „Á nú að gera mig að vondu stjúpunni?“

Einmanna faðir og „vonda stjúpan“ er ekki góð blanda,  hvorki fyrir fullorðna né börn sem eru eins og barómet á líðan foreldra.  Allar fjölskyldur eiga möguleika á að lifa góðu lífi, óháð fjölskyldugerð. Sumar þurfa meiri upplýsingar og stuðning en aðrar þegar tekst er á við verkefni sem þær þekkja ekki eða eru illa undur búnar, og stundum frá fagfólki.  Að hlaupa í vörn,  ræða ekki málin, draga sig úr úr samskiptum, fara í felur, verða enn gagnrýnni og neikvæðari er ekki vænleg leið til að byggja upp gott fjölskyldulíf. Í vel starfhæfum fjölskyldum er tekið á vandamálunum fljótt, í stað þess að leyfa þeim að safnast upp. Það er ekki vandamál að upp komi ágreiningur heldur ef ekki er á honum tekið.  Hver og einn þarf axli sína ábyrgð á stöðunni og hafa í huga –  að öll börn eru mikilvæg!

Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi,  byggt á „Bréfi frá föður“ á stjuptengsl.is

 

 

okt 10
Love0

Fæðist barnið í pabbavikunni?

Eftir Börn og ungmenni

Óhætt er að fullyrða að börn taka fréttir um væntanleg systkini  misvel.  Sum kæra sig ekki um neinar breytingar og kunna því vel að fá ein alla ást og athygli foreldra sinna á meðan önnur bíða spennt eftir  að verða stóra systir eða stóri bróðir. Jafnvel þó spenningur sé fyrir hendi eru nokkuð góðar líkur á afbrýðissemi  eldri systkina þegar barnið er fætt.  Sum eru líka kvíðin á meðgöngunni og óttast hreinlega að foreldrarnir muni gleyma þeim þegar þar að kemur.   Flestir foreldrar  eru meðvitaðir um líðan barna sinna og  leyfa þeim að taka þátt í undirbúningunum og  umönnun nýburans eins og kostur er.  Ekki vilja foreldrarnir að eldra barn þeirra  finni sig útundan þó það eignist systkini.  Ætla má að það sama eigi við um foreldra  sem komnir eru í nýtt samband og eiga barn með stjúpforeldri barna sinna.  Stundum er sameiginlega barnið í stjúpfjölskyldunni kallað „límið“ eða „litli brúarsmiðurinn“.  Ástæðurnar eru einkum tvær. Annars vegar sú að allir fjölskyldumeðlimir tengjast  því líffræðilegum böndum og hins vegar  er sameignlegt barn talið geta gefið fólki ástæðu til að halda út erfið tímabil í stjúpfjölskyldunni  í stað þess að gefast upp og halda hvort í sína áttina.

Eins og gefur að skilja eru hálfsystkinin í annarri stöðu en „litli brúarsmiðurinn“  á heimilinu þar sem þau eiga foreldra á tveimur heimilum.  Oft eiga þau líka stjúpforeldra, hálf- og stjúpsystkini á þeim báðum.  Mörg börn eignast því hálf-   og stjúpsystkini án þess að það komi öðru foreldri þeirra nokkuð við í sjálfu sér. Stundum á báðum heimilum  á sama tíma. Það er því ekki víst að alltaf sé sami skilningur á þörfum hálfsystkina  og svo alsystkina þau eignast systkini .

Hálfsystkinið,  þarf ekki  minni skilning og en  önnur börn. Sumum finnst staða sín í fjölskyldunni veikjast,   þar sem nýja barnið á bæði pabba og mömmu á heimilinu og kann það að vera rétt í sumum tilvikum. Algengt er að pörum finnst „ allt“  mun auðveldara sem snýr að sameiginlegu barni þeirra en þeim sem þau eiga úr fyrra sambandi.

Stjúpforeldri eru venjulega  minna tengdir stjúpbörnum sínum en eigin börnum, sem eðlilegt er, en séu tengslin mjög veik  eru þeir enn síður tilbúnir til að veita þeim stuðning en eigin börnum.  Skiptir ekki máli hvort það sé tilfinningalegur, fjárhagslegur eða annar stuðningur.  Það getur því verið ólíkur skilningur innan stjúpfjölskyldunnar hversu mikinn stuðning á að veita eða hvort þörf er á einhverjum stuðningi.

Hálfsystkini nýburans þurfa hinsvegar rétt eins og önnur börn fullvissu um ást foreldra sinna og að stjúpforeldrinu sé annt um velferð þeirra og líðan. Þau þurfa að fá að vera þátttakendur eins og kostur er. Við undirbúning og eftir fæðingu skapast ný tækifæri  til efla tengsl milli stjúpforeldris og barns. Skoða má gamlar myndir af stjúpfor eldri og barni sem ungabarni, segja sögur úr æsku, aðstoða við val á fatnaði svo fátt eitt er nefnt.  Á sama tíma þarf barnið líka að fá tækifæri til að vera eitt með foreldri sínu en það dregur það úr afbrýðissemi  og samkeppni að skipta fjölskyldunni  reglulega upp, bæði eftir líffræðilegum línum og stjúptengslum.

Þarfir væntanlegar móður eða föður, stjúpforeldris barnsins geta verið aðrar en barnsins eða makans á þessum tímamótum. Sumum stjúpforeldrum finnst ekkert sjálfsagðara en að  stjúpbörnin séu  á heimilinu þegar barnið fæðist á meðan aðrir hafa miklar áhyggjur af því að það fæðist  í „pabbavikunni“ eða „mömmuvikunni“.  Að eiginmaðurinn verði t.d. meira upptekinn af því að stjúpbarnið verði ekki útundan en þörfum  móðurinnar fyrir stuðning. Jafnvel að stjúpbarnið verði með hávaða og kröfuhart á móður sína þegar hún kemur heim af fæðingardeildinni, sem nýbökuðum föður finnst kannski erfiðara að umbera en móðurinni.

Barneignum fylgir aukið álag, stjúptengsl eru viðkvæm.  Góður undirbúningur skiptir máli og mikilvægt að reynt sér að koma á móts við ólíkar þarfir vilji fólk byggja upp sterka fjölskyldu.  Vinir og vandamenn geta létt undir með því að bjóða eldri systkinum í heimsókn, næturgistingu, bæjarferðir eða annað, jafnframt verið nýbökuðu foreldri stuðningur þann tíma sem hitt foreldrið sinnir börnum sínum úr  fyrra samband. Finnum lausnir sem ganga –  bæði fyrir börn og fullorðna.

 

Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi

okt 10
Love0

Gerum ráð fyrir breytingum- líka um jólin!

Eftir Hátíðir

„Hvernig eigum við að hafa þetta um jólin?“ spurði Einar sambýliskonu sína en þetta voru þeirra fyrstu jól saman. Það vottaði fyrir áhyggjum í röddinni. Hún svarði því til að hún vildi vera hjá foreldrum sínum eins og venjulega. Hann var ekki viss um hvað mömmu hans fyndist um það en hún bjó ein síðan foreldrar hans skildu. Jóladagurinn var alltaf með pabba hans.

Breytingar í lífinu, hvort sem þær teljast af hinu góða eða ekki, kalla gjarnan á uppstokkun hefða og venja sem við erum mis tilbúin til að takast á við. Það á við um jólahefðirnar sem annað. Það sem sumum kann að finnast léttvægt, eins og hvað eiga að borða á aðfangadag, getur öðrum fundist stórmál og talið engin jól vera án hreindýrasteikarinnar hans pabba eða að hnetusteikin hennar mömmu sé á borðum.

Flestir vilja hafa sína nánustu hjá sér og hefur stórfjölskyldan ósjaldan hugmyndir um hvar hver eigi að vera hvar um jólin. Ætli einhver að bregða út af vananum er hætta á að sumir reyna að höfða til samvisku viðkomandi með athugasemdum eins og „við erum alltaf hjá ömmu á jóladag, þú getur ekki sleppt því að koma“ eða „ætlar þú að vera eina systkinið sem ekki ert hjá okkur á aðfangadag?“

Málið getur flækst töluvert ef sambýlingarnir eiga báðir fráskilda foreldra og stjúpforeldra sem líka gera kröfur um að haldið sé í „hefðirnar“. Nú ef sambýlingarnir eiga að auki börn úr öðrum samböndum og koma þarf til móts við þeirra þarfir, sem og foreldra og stjúpforeldra barnanna á hinum heimilum vandast málin enn frekar. Geri allir kröfu um að halda í sínar hefðir krefst skipulagning jólanna líklega doktorsgráðu í stærðfræði sem ég efast að myndi duga til. Líklega þyrfti töfrasprota.

Fjölskylduhefðir og venjur eru yfirleitt okkur mikilvægar. Þær skapa tilfinningu fyrir samfellu í lífinu og að við tilheyrum ákveðnum hópi. Nærvera okkar og annarra skiptir máli. Þær eru líka mikilvægir þegar tekist er á við sorg og missi; þær eru græðandi og skapa öryggi. Hinsvegar ef við höldum of fast í þær og gerum ekki ráð fyrir eðlilegum breytingum í lífinu geta þær orðið eins og „þröngur og óþægilegur jakki “ sem heftir hreyfingar okkar.

Breytingar eiga sér stað í öllum fjölskyldum. Nýir fjölskyldumeðlimir fæðast og aðrir hverfa á braut, sumir missa heilsuna, aðrir fá stöðuhækkun eða flytja til útlanda. Einhverjir eignast ný tengdabörn, stjúpbörn og stjúpforeldra, á meðan aðrir gifta sig og skilja.Það sem greinir hins vegar á milli fjölskyldna er hvernig er tekist á við þær breytingar sem lífið færir okkur.

Aðlögunarhæfni og sveigjanleiki skiptir sköpum í að finna út úr nýjum aðstæðum. Í sveigjanleikanum felst hæfni til að breyta þegar breytinga er þörf svo halda megi áfram á uppbyggilegan máta. Hann felur hinsvegar ekki í sér að annar aðilinn gefi allar sínar fjölskylduhefðir eftir og aðlagi sig í einu og öllu að hefðum hins aðilans. Rétt eins og hann hafi verið ættleiddur af viðkomandi en ekki farið í sambúð á jafnréttisgrundvelli, þar sem lítið eða ekkert svigrúm er gefið til að rækta eldri tengsl eða lagt sig fram við að búa til nýjar hefðir þar sem gert er ráð fyrir öllum.

Verkefnin sem fylgja breytingum eru auðvitað mis krefjandi. Á barn að fara með móður og nýjum stjúpa í jólaboðið hjá foreldrum stjúpans eða í jólaboðið með pabba hjá föðurömmu og afa sem er á sama tíma? Annars vegar snýst þetta um að búa til tengsl og nýja hefð, hinsvegar að rækta eldri tengsl og fylgja hefð. Við þurfum að finna jafnvægi þar á milli.

Sjálfsagt er það smekksatriði en að mínu mati er eðlilegra, sé það venjan, að barnið fari til föðurafa og -ömmu. Það má nota alla hina 364 dagana á árinu til að og búa til ný tengsl, jafnvel skipuleggja næstu jól á nýjan hátt. Hafa „aðfangadag“ á jóladag og „gamlárskvöld“ á þrettándanum eða halda jólasveinahátíð í júní. Varla flókið sé viljinn fyrir hendi, fólk gerir þetta víða um heim.

Vanti umræðuefni í jólaboðið má kanna tilurð ýmissa fjölskyldhefða sem er verðugt rannsóknarefni í sjálfu sér. Það kemur örugglega ýmislegt áhugavert í ljós. Gerum ráð fyrir breytingum – lífið verður léttara!

 

Höfundur: Valgerður Halldórsdóttir félags- og fjölskylduráðgjafi

 

okt 10
Love0

Kostnaðarsöm sektarkennd

Eftir Fjölskylda

Konan mín sýnir því lítinn skilning þegar strákurinn er hjá okkur og segir mig láta allt eftir honum. Kannski er eitthvað til í því  en hann er nú bara stuttan tíma í einu hjá okkur og ég vil að honum líði vel.

Það hefur ekki talist góð uppeldisaðferð hjá foreldrum að annað bannar og hitt leyfir. Aðferðin verður ekkert betri þó stjúpforeldri og foreldri sjái um uppeldið. Jafnvel skaðlegri,  sé ætlunin að skapa samhenta stjúpfjölskyldu. Stjúpforeldrar hafa yfirleitt ekki sömu stöðu í augum barna og foreldrar, þess vegna geta orð þeirra vegið  léttar reyni þeir að banna það sem foreldrar leyfa.

Sjaldan sjá börn ástæðu til að setja diskinn í uppþvottavélina eða  þakka sérstaklega fyrir sig ef foreldri skeytir ekki um að  kenna þeim almenna kurteisi og reglur heimilisins. Það getur vel verið að barni þyki það ákjósanleg staða í einhver tíma að um það gilda aðrar reglur, en til lengdar hefur að áhrif á aðlögun þess í stjúpfjölskyldunni.   Sérstaklega ef þetta sama foreldri  er tilbúið til að fylgja reglunum af hörku gagnvart öðrum fjölskyldumeðlimum.

Er það umhugsunarvert að að sjá að mismunun gagnvart börnum í stjúpfjölskyldum virðist vera nokkuð algeng.  Í könnun sem m.a. var lögð fyrir félagsmenn í Félagi stjúpfjölskyldna voru 45% svarenda  mjög/sammála fullyrðingunni „Það gilda aðrar reglur um börn maka míns á heimilinu en mín börn (getur líka átt við barnabörn)“  og 38% voru mjög/sammála fullyrðingunni „Mér finnst maki minn gera meiri kröfur til minna barna en sinna eigin barna (getur líka átt við um barnabörn).

Það bætir ekki ástandið ef foreldri setur ofan í við stjúpforeldri sem reynir að fylgja eftir „samþykktum“ heimilisreglum eða  afsakar ókurteisi barnsins með vanlíðan eða það komi  svo sjaldan. Það þurfi  því ekki að gera svona mikið mál úr hlutunum. Hætta er á að heimilismenn  skiptist á svipstundu upp í tvær andstæðar fylkingar með tilheyrandi pirringi og vonbrigðum.  Í sumum tilvikum beinist pirringur stjúpforeldrisins gagnvart barninu sem talið er bera ábyrgð á líðan stjúpforeldrisins og aðstæðunum sem „það“ skapar í hvert sinn sem það kemur. Í stað þess að horfa á hegðun foreldrisins og samspil parsins.

Ýmsar ástæður geta verið fyrir því að uppalendur í stjúpfjölskyldum eru ekki samstíga en stundum er það ekkert flóknara en svo að  heimilisreglur hafa aldrei verið ræddar. Nú svo leggur fólk áherslu á mismunandi hluti í uppeldinu og það getur tekið tíma að finna út hvaða reglur eigi að hafa að leiðarljósi á heimilinu. Það getur verið smekksatriði hvort nauðsynlegt sé að börnin gangi alltaf frá leikföngum eftir notkun í þar til gerðar hillur eða það sé látið duga að þau lagi til í herbergjum sínum einu sinnu í viku.  Að kunna þakka fyrir sig,  telst hinsvegar sjaldnast smekksatriði.

Flestir foreldrar, óháð hjúskaparstöðu eða fjölskyldugerð,  finna öðru hvoru til  sektarkenndar gagnvart börnum sínum og telja sig geta gert betur. Við skilnað og þegar farið er ný sambönd finna margir foreldrar mjög sterkt fyrir henni,  meðvitaðir um þau áhrif sem breytingarnar geta haft  á börn þeirra.Óánægja í svip barnanna ristir því djúpt í hjörtu sumra foreldra sem reyna hvað þeir geta til að má hana af og fá bros í hennar stað.  Margir verða því  eftirlátsamir á gjafir og peninga meira en góðu hófi gegnir eða horfa fram hjá ókurteisi og heimilisreglur látna fjúka út um gluggann af ótta við valda enn meiri leiðindum í lífi barna sinna. Oft umbuna foreldrar, venjulega ómeðvitað, slæma hegðun barna sinna í stað þess að veita þeim öruggi sem felst í kærleiksríkum reglum.

Láti stjúpforeldrið í ljós óánægju sína er það í sumum tilvikum jafnvel vænt um að þola ekki barnið. Í viðleitni sinni  að „vernda“ barnið gagnvart  „slíku“ stjúpforeldri getur foreldrið   orðið enn eftirgefanlegra.Sé þetta ástand viðvarandi er hætta á miklum pirringi og reiði á heimilinu. Það þarf  því ekki að undra að í sumum tilvikum er koma barnsins verði kvíðvænleg.

Óhófleg eftirlátssemi hvort sem það er í fjármálum eða á öðum sviðum er kostnaðarsöm og gerir hvorki börnum né sambandinu gott.  Flest jafna sig á breytingum. Sektarkenndina má nýta til góðs , með því læra nýja færni og  styrkja sig i foreldrahlutverkinu – en stundum er líka full ástæða til að spyrja sig: Hvað myndi ég gera ef hún væri ekki til staðar?“

 

Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi, sáttamaður

okt 10
Love0

Börnin eru viku hjá mér og viku hjá mömmu sinni

Eftir Skilnaður

Við skilnað  þurfa  misupplagðir foreldar að taka  mikilvægar ákvarðanir er varðar börn þeirra.  Hvar á lögheimilið að vera? Hvernig á samvistum barna og foreldra að vera háttað? Hver borgar hvað og fyrir hvern og ekki síst hvernig tryggja megi velferð barnanna sem best?

Eins og staðan er í dag er lögheimi hjá mæðrum í um 90% tilvika. Hvað varðar búsetu barna velja foreldrar  við skilnað eða sambúðarslit í vaxandi mæli jafna búsetu þ.e. að börnin búi til jafns hjá þeim báðum. Stjórnvöld hafa lagt blessun sína yfir þetta fyrirkomulag og hafa sýslumenn heimild til að ákveða  umgengi 7 daga af hverjum 14 dögum. Kerfið hefur hinsvegar ekki fylgt eftir nægilega vel á öðrum sviðum.  Enn er foreldri sem ekki hefur lögheimili með barni sínu gert að greiða meðlag  þó búsetja barna sé jöfn.

Þetta ósamræmi hefur valdið víða óþarfa ágreiningi foreldra og eðlilega blandast makar þeirra inn í málin, fjármál eru ekki einkamál annars aðilans í sambandinu.  Á öðru heimilinu fær  foreldri barnabætur hafi það sama lögheimili og barnið. Það sama á við um maka hans, stjúpforeldri barnsins sem venjulega er án forsjár.  Hitt foreldrið sem greiðir meðlag og er með sameiginlega forsjá með því fyrrnefnda, sem og maki hans sem jafnframt er líka stjúpforeldri barnsins, telst hinsvegar “barnlaust par“.  Að auki þegar verið er að ákvarða  hvort meðlagsgreiðandi eigi að greiða viðbótarmeðlag með barni er aðeins tekið mið af tekjum hans, en tekjur þess sem tekur við meðlaginu virðast ekki skipta neinu máli né tekjur maka hans. Kannski ekki skrýtið þó einhverjir verða pirraðir og upplifi ósanngirni.

Á hverju strandar veit ég ekki , varla þarf að breyta lögheimilislögum til að laga bótakerfið og reglur um meðlag.  Nái foreldrar að semja sín á milli,  ætti að vera hægt koma á móts við þá með skiptingu bóta og meðlags.  Það má kalla slíka samninga „Foreldrasamning“  þar sem foreldrar semja sín á milli um samskiptareglur, veru barna á hvoru heimili um sig, kostnaðarskiptingu og annað er varðar hagsmuni barna þeirra.  En að sjálfsögðu þarf sífellt að endurskoða slíka samninga í takt við aldur og þroska barna og breyttra aðstæðna.

Fáir efast um mikilvægi beggja foreldra í lífi barna og breytir skilnaður þar engu um. Í barnalögum er kveðið á um að umgengni barns við foreldri skuli vera reglubundin en það er hinsvegar ekki sagt til um hversu mikil samskiptin eigi að vera. Úr því þarf fólk að finna sjálft.   Skiptar skoðanir eru um ágæti jafnar búsetu barna í samfélaginu.  Óhætt er að fullyrða að margir hafa jákvæða reynslu af því fyrirkomulagi, bæði börn og fullorðnir.  Rannsóknir hafa m.a. sýnt að samskipti barna við foreldra í  jafnri búsetu virðast jafn góð og barna  foreldra sem búa saman. Unglingar lýsa betri líðan, segja að meiri eftirfylgni sé  af hálfu foreldra og þeir séu í meiri samvistum  við þá en aðrir unglingar fráskilinna foreldra.  Sumir feður virðast jafnvel eiga meiri tíma með börnum sínum en þegar þeir bjuggu með móður þeirra.

Aðrir hafa sýnar efasemdir um ágæti hennar og benda á rótleysi í lífi barna og ungmenna með tilheyrandi kvíða.  Hinsvegar fái foreldrar „barnlausan“ tíma sem sumum finnst kostur. Jafnframt að það vanti rannsóknir á ástæðu  „brottfalls“ barna úr hópnum en með auknum aldri virðist þeim fækka sem eru í skiptri búsetu.  Er ánægja barna og ungmenna þá eins mikil eins og sumir vilja láta? Rannsóknir hafa  sýnt að  þetta fyrirkomulag  geti haft neikvæð áhrif samskipti við vini og notkun kannabisefna  sé svipuð og hjá unglingum sem búa hjá einhleypu foreldri.  Enn aðrir hafa líka bent á að sum börn og ungmenni segjast hvorki tilheyra heimili föður eða móður og eru því hálf landlaus.

Ljóst er að jöfn búseta hefur reynst sumum börnum vel en öðum síður.  Það er kannski ágætt að hafa í huga að það sem er börnum fyrir bestu getur verið mismunandi – og því ber að skoða hverju sinni hvað hentar hverju barni um sig.

 

Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi

 

Close Menu
Facebook
Instagram