Skip to main content
search
0
Flokkur

Fjölskylda

okt 10
Love0

Endurspeglast viðhorf í hamingjuóskum og gjöfum?

Eftir Fjölskylda

„Mig langaði svo að færa vinkonu minni kort og óska henni til hamingju með stjúpdótturina  en það var bara ekkert slíkt kort til í bókabúðinni, ótrúlegt eins og stjúpfjölskyldur eru algengar“

Yfirleitt ríkir spenna og eftirvænting hjá væntanlegum foreldrum, vinum og ættingjum þeirra  þegar von er á fjölgun í fjölskyldunni.  Fólkið veltur fyrir sér kyn barnsins og útliti og aðstandendum finnst eðlilegt að fá upplýsingar um leið og barnið er fætt, helst um leið og hríðir byrja.

Yfirleitt eru þeir tilbúnir til að hjálpa til við undirbúninginn, redda vöggu, vagni og þess háttar hlutum svo taka megi sem best á móti nýja fjölskyldumeðlimi.  Það þykir líka eðlilegt að verðandi foreldrar  undirbúi sig undir komu barnsins og sæki námskeið um fæðingu og þroska barns. Þrátt fyrir góðan undirbúning og eftirvæntingu sem fylgir komu þess getur eðlilegur kvíði gert vart við sig hjá foreldrum varðandi fæðinguna, heilbrigði barnsins og hvernig til takist að sinna foreldrahlutverkinu þar þar að kemur.

Að vita hvað sé eðlilegt og við hverju megi búast er gagnlegt og dregur úr kvíða.  Það er þó aldrei hægt að undirbúa allt og getur ósjálfbjarga hvítvoðungar reynt verulega á samband foreldra, sérstaklega þegar svefnlausra nætur eru margar. Stokka þarf upp fyrri venjur bæði innan og utan heimilisins og koma á verkaskiptingu sem hentar nýjum aðstæðum.

Vinir og ættingjar eru oftast tilbúnir til að hlaupa undir bagga með pössun og aðstoða nýbakaða foreldra eins og þarf.  Móður og barni færa þeir gjafir á sængina og ekki telja þeir það eftir sér að koma með fleiri pakka við skírn eða í nafnaveislu barnsins. Sumri stofna bankabók í nafni barnsins svo tryggja megi fjárhagslega afkomu þess í framtíðinni.  Löngunin til að umvefja barnið er fölskvalaus.

Viðbrögð vina og ættingja þegar stjúpbörn bætast í hópinn eru ekki jafn fyrirsjáanleg. Sumir taka þeim fagnandi og finnst fjölskyldan ríkari en áður, á meðan öðrum finnst það miður og tala um foreldri með „pakka“.  Fæstir spyrja um fæðingardag stjúpbarnsins en venjulega er fólk forvitið um aldur þeirra.  Sjaldnast er stjúpbörnum færðar sérstakar gjafir eða heillaóskir  í tilefni þess að þau verða hluti af lífi stjúpforeldra sinna og eini „pakkinn“ sem fer á milli eru þau sjálf.  Tilfinningar barnanna sjálfra geta verið blendnar. Sum eru ánægð með að foreldrar þeirra séu hamingjusamir og eru glöð með að vera hluti af „alvöru“ fjölskyldu á meðan önnur eru ósátt og höfðu gert sér jafnvel von um að foreldrar þeirra tækju saman að nýju.

Hvernig eða hvort eigi að bregðast við á einhvern sérstakan hátt þegar stjúpforeldri eignast stjúpbarn eða stjúpbarn eignast stjúpforeldri er óvíst í hugum margra.  Kannski vegna ráðandi hugmynda í samfélaginu um hvað  telst eftirsóknarvert og hvað ekki.

Ef marka má hillur bókaverslana þá telst engin ástæða til að selja hamingjuóskakort fyrir nýbakaða stjúpforeldra eða „fæðingardagbók“ stjúpbarnsins. Hinsvegar má finna vörur sem ala á fordómum gagnvart stjúpfjölskyldum og sérstaklega stjúpmæðrum,  eins og barbídúkkan í líki vondu stjúpmóðurinnar.  Einnig litabækur, servéttur, glös,  pappadiska, töskur, pennaveski, strokleður og dvd-myndir, þar sem Öskubuska, Hans og Gréta, Mjallhvít og dvergunum sjö koma við sögu.  Í ljósi þessa þarf líklega engan að undra þó fimm ára gutti hafi spurt hvort að stjúpmæður og skrímsli væru í alvöru til eða vera hissa á stúlkunni sem neitaði að fara heim til skólasystur sinni þar sem hún bjó með pabba sínum og stjúpu.

Ljóst er að fordómar geta mótast  snemma á lífsleiðinni og þeir eru skaðlegir. Óhætt er að fullyrða að stjúpmæður verða sérstaklega fyrir barðinu á þeim.  Vert er að hafa í huga að stjúpfjölskyldur og fjölskyldur einhleypra foreldra hafa sömu verkefni og aðrar fjölskyldur en að auki hafa þær verkefni sem eru sérstök fyrir þær.  Börnin sem þeim tilheyra eiga oftast tvö heimili sem taka þarf tillit  til.  Það er einfaldlega flóknara að vera í stjúpfjölskyldu eða einn á vakt sem einhleypt foreldri.  Það er vert að hafa í huga að fordómar beinast ekki aðeins að öðrum þeir geta líka beinst gagnvart okkur sjálfum og sjálfsmynd okkar.  Það er því ómetanlegt fyrir þær mörg þúsund stjúpfjölskyldur sem og fjölskyldur einhleypra foreldra  hér á landi að finna stuðning og viðurkenningu samfélagins.

Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi

okt 10
Love0

Af hverju ráðgjöf og fræðsla fyrir stjúpfjölskyldur?

Eftir Ráðgjöf

1. Í íslenskri rannsókn kom fram að 94% svarenda töldu þörf á fræðslu og sértækri ráðgjöf fyrir stjúpfjölskyldur þ.e. 60% mikla þörf og 34% nokkra þörf.

2. Margir halda fast í hefðbundnar hugmyndir um kjarnafjölskylduna og átta sig ekki á vaxandi margbreytileika í  fjölskyldusamsetningu okkar samfélags. Mikilvægt er að vekja athygli á margbreytileikanum svo hver og ein fjölskylda fái að vaxa og dafna á eigin forsendum eins og hún hefur alla burði til.

3. Algengt er að fólk fari í fleiri en eina sambúð eða gangi að ný í hjónaband eftir skilnað. Í mörgum tilvikum á annar eða báðir aðilar barn eða börn úr öðrum samböndum.

4. Stór hluti Íslendinga þekkja til stjúpfjölskyldna á einn eða annan hátt. Nákvæm tölfræði um heildarfjölda þeirra sem tengjaststjúpfjölskyldum er ekki til.

5. Stjúpfjölskyldur eru flóknari heldur en kjarnafjölskyldur þ.e. fjölskyldur þar sem öll börn eru sameiginleg parinu sem hana stofna og verkefnin því annarskonar að mörgu leyti. Margir átta sig ekki á þessum mun og reyna að nota kjarnafjölskylduna sem fyrirmynd sem getur skapað vandamál sem hægt er að komast hjá.

6. Heilbrigðar fyrirmyndir stjúpfjölskyldna eru fágætar í fjölmiðlum og samfélagsleg gildi og viðmið ógreinileg varðandi hlutverk í stjúpfjölskyldum.  Þessvegna er mikilvægt fyrir stjúpfjölskyldur að vinna saman að reglum og hlutverkaskipan í fjölskyldunni.

7. Stuðningur við stjúpfjölskyldur er af skornum skammti hjá opinberum aðilum og samfélagslegum stofnunum.

8. Óuppgerð mál og samskipti við fyrrverandi maka sem snúast ekki um börnin geta haft töluverð áhrif á stjúpfjölskylduna.

9. Í stjúpfjölskyldum eru einstaklingar með ólíkan bakgrunn og fjölskyldusögu og því er mikilvægt að ýta undir skilning og samkennd með réttri ráðgjöf og viðeigandi upplýsingum.

10. Stjúpfjölskyldur hafa alla burði til að vegna vel, rétt eins og aðrar fjölskyldur.

 

okt 10
Love0
60plus

Nýtt sett af afa og ömmu

Eftir Fjölskylda

Skilnaður foreldra hefur áhrif á afa og ömmur. Í kjölfarið breytast oft samskiptin við barnabörnin. Algengt er að móðurforeldrar sjái meira af þeim en föðurforeldrar. Þó skiptir miklu máli fyrir líðan og öryggi barnanna að þau fái áfram að halda tengslum við báða afa sína og ömmur. Á umrótartímum, sem skilnaður er, geta þau verið mikilvægt skjól og stuðningur við börnin. Flestir samgleðjast börnum sínum, þegar þeir finna sér nýjan maka, en tilkoma hans getur haft áhrif á sambandið við barnabörnin.

Á það sérstaklega við ef þeir hafa verið í mikilvægu stuðningshlutverki áður, ef til vill veitt bæði húsaskjól og barnapössun. Aðstæðurnar geta orðið enn flóknari ef t.d. nýja tengdadóttirin/nýi tengdasonurinn á börn úr fyrra sambandi. Kröfur eru gerðar til þess að afinn og amman aðlagist þeirri staðreynd að þau hafi eignast nýja tengdadóttur/nýjan tengdason, hugsanlega stjúpbarnabörn líka, og á sama tíma minnka jafnvel tengslin við þeirra eigin barnabörn.

En hvert er hið nýja hlutverk þeirra? Stjúpafi og stjúpamma geta gengt mikilvægu hlutverki fyrir stjúpfjölskylduna, haft uppbyggileg áhrif á hana og þjappað henni saman. Má t.d. ímynda sér að sameiginlegar hefðir fjölskyldunnar, venjur sem binda hana saman, verði líka til fyrir tilstilli elstu kynslóðarinnar og haldið við af henni. Oft eru stjúpbörn frekar tilbúin til að viðurkenna nýtt sett af afa og ömmu en nýtt stjúpforeldri. Þau lenda síður í hollustuklemmunni, sem þau geta lent í gagnvart stjúpforeldri, þ.e. það verður síður litið á það sem svik að þau tengist nýjum afa og ömmu.

Ekki eftir pöntun

Allir þurfa að gefa sér tíma til að kynnast í rólegheitunum. Það er t.d. alls ekki sjálfsagt að nýja stjúpbarnabarnið vilji kyssa stjúpömmu sína bless og faðma hana eins og hin barnabörnin. Eða að stjúpafi og stjúpamma séu alveg tilbúin að passa stjúpbarnabarnið jafn mikið og önnur barnabörn. Hreinskiptar samræður, þar sem allir fá tækifæri til að setja fram skoðanir sínar og lýsa væntingum sínum, eru best til þess fallnar að koma í veg fyrir vonbrigði og gremju. Góð byrjun er að opna umræðuna og stilla kröfum í hóf. Tilfinningar foreldra til stjúpbarna sinna rista yfirleitt ekki jafn djúpt og tilfinningarnar til eigin barna, þótt þess séu vissulega dæmi, og því er varla hægt að ætlast til þess af eldri kynslóðinni. Ást kemur ekki eftir pöntun. Þess vegna getur það verið mikill léttir fyrir stjúpafa og stjúpömmur að vita að þess sé ekki krafist að þau elski stjúpbarnabörnin jafn innilega og barnabörnin. Að þessu sögðu er samt rétt að benda á nauðsyn þess að taka tillit til þarfa og þroska barnsins. Einkum ung börn eiga bágt með að sætta sig við mismunun. Eldri börn geta sýnt því skilning að blóðtengsl séu nánari en stjúptengsl, svo framarlega sem þau finna að gert sé ráð fyrir þeim að öðru leyti og þau verði ekki fyrir meðvitaðri höfnun. Oft birtist þetta í gjöfum. Að mínu mati er æskilegast að gjafir séu á svipuðum nótum ef samskipti milli stjúpsystkina eru mikil. Það kemur í veg fyrir særindi og öfund. Gjafir þurfa ekki að vera mælikvarði elsku.

Mismunandi tengsl

Ekki þarf að vera neitt óeðlilegt við að stjúpafi og stjúpamma myndi mismunandi tengsl við barnahópinn eða að börnin í hópnum tengist þeim á mismunandi hátt. Aldur barna skipir t.a.m. máli. Litlum börnum finnst ekkert undarlegt að eiga marga afa og ömmur, – það er jafnvel auglýst eftir þeim í blöðunum til að sinna börnum í hefðbundnum kjarnafjölskyldum! –, og þótt eldri börn óski ekki sérstaklega eftir aukapari af afa og ömmu geta þau orðið góðir bakhjarlar síðar á lífsleiðinni, þegar þau fara sjálf að uppfylla jörðina. Heimsmynd lítilla barna er allt önnur en fullorðinna. Þau hafa hag af því að einfalda hlutina – og mættum við oft fara að dæmi þeirra – og hafa lítið fyrir því að eigna sér nýjan afa og ömmu, þótt þau líti ekki svo á að stjúpforeldrið sé pabbi eða mamma. Afar og ömmur hafa líka lag á að setja hagsmuni barnanna ofar öðru. Hvað sem líður hugsanlegum skilnaðarátökum eða öðrum erfiðleikum brjóta þau oft odd af oflæti sínu þegar heill barnabarnanna er í húfi, enda ættu þau frekar að geta leitt vandamálin hjá sér og reynt að standa utan við þau. Samt þarf að sýna því skilning að fyrrverandi tengdaforeldrar geti átt erfitt að tengjast nýjum maka, sem “tekur sæti” dóttur þeirra eða sonar, stjúpforeldri barnabarna þeirra. Hafa þarf í huga og virða við fyrrverandi tengdaforeldra að þeir glími við margháttaðar og andstæðar tilfinningar. Þeir hafa þörf fyrir barnabörnin sín og barnabörnin fyrir afa sinn og ömmu.

Deildaskipt fjölskylda

Með það í huga að stjúpfjölskyldan verður ekki “blönduð” eða “maukuð”, eins og áður var minnst á, getur verið gott að treysta burðarvirki hennar með því að efla þau tengsl sem fyrir eru og smám saman mynda ný tengsl. Aðferð til þess er t.d. að “deildaskipta” fjölskyldunni öðru hvoru. Það ýtir nefnilega undir átök og streitu að ætla sífellt að gera alla hluti saman. Gefa þarf afa og ömmu tækifæri til að sinna barnabörnum sínum án stjúpbarnabarnanna – og stjúpbarnabörnin þurfa líka tækifæri til að tengjast stjúpafa sínum og -ömmu án hinna barnabarnanna. Liður í að efla tengslin innan stjúpstórfjölskyldunnar felst í því að skipta henni upp af og til, en svo á auðvitað stundum að hrista hópana saman. Stjúpfjölskyldan er – svo vísað sé í sjálfan James Bond – betri “hrist” en “blönduð”.

Dæmi

  •  Af misskilinni hollustu við fráskilinn son sinn ákvað amma að umgangast barnabörn sín minna áður, þar sem þau bjuggu hjá fyrrverandi tengdadóttur hennar. Hún sá því mun meira af stjúpbarnabörnum sínum en barnabörnum sínum. Barnabörnin upplifðu það sem svik við sig.
  • Afi og amma ákváðu að gefa barnabörnunum meiri og veglegri gjafir en stjúpbarnabörnunum í þeim tilgangi að bæta þeim upp erfiðleikana í kringum stofnun nýrrar fjölskyldu. Mikill aldursmunur var á börnunum og fannst stjúpbörnunum það í góðu lagi, þótt þeirra gjafir væru minni. Þau áttu ekki von á neinu hvort sem er, þekktu stjúpafa og -ömmu lítið og gerðu ekki sömu kröfur til þeirra og sinna eigin afa og ömmu.
  • Afa og ömmu fannst það vera svik við barnabörnin að gefa þeim og stjúpbarnabörnunum jafn dýrar gjafir, þótt börnin ættu sameiginlegt hálfsystkin. Framkoma þeirra ól á afbrýðisemi í systkinahópnum og olli deilum milli maka.
  • Amma óttaðist viðbrögð barnabarnanna ef hún sýndi nýju stjúpbörnunum umhyggju. Á sama tíma óttaðist hún viðbrögð sonar síns og tengdadóttur ef hún sýndi þeim ekki nægjanlega umhyggju. Hún vissi eiginlega ekki hvernig hún ætti að haga sér. Það sem áður veitti henni gleði, olli henni áhyggjum.
  • Afi og fyrrverandi tengdasonur voru miklir mátar og hittust oft með barnabörnunum. Afinn útilokaði nýja tengdasoninn af ótta við að missa sambandið við barnabörnin. Amma óttaðist mest að nýja tengdadóttirin mundi gera upp á milli barnabarna sinna, stjúpbarna sinna, og hennar eigin barna.

e. Valgerði Halldórsdóttur, félags- og fjölskylduráðgjafi

des 10
Love0

Lesbískar stjúpfjölskyldur

Eftir Fjölskylda

Töluverð breyting hefur orðið á fjölskyldugerðum síðastliðna áratugi, skilnaðartíðni hefur hækkað og mismunandi fjölskyldugerðir eru algengar í vestrænum löndum. Lesbísk stjúpfjölskylda er ein af þessum fjölskyldugerðum, en stækkandi hópur barna elst nú upp í stjúpfjölskyldum.

Í ritgerðinni er spurt hverjar eru helstu áskoranir sem lesbískar stjúpfjölskyldur mæta.Sjá á http://skemman.is/en/item/view/1946/14352

des 10
Love0

Mamma, pabbi barn – og stjúpbörn

Eftir Fjölskylda

Aðsend grein

Ég er stjúpmamma tveggja stálpaðra stelpna og maðurinn minn er stjúppabbi sonar míns. Saman eigum við lítinn tveggja ára gleðigjafa. Við hjónin erum því bæði að glíma við allt sem því fylgir að vera stjúpforeldri og börnin auðvitað að glíma við það líka.

Maður hefur lært mikið á þessu ferli – það kom mér á óvart að jafnvel eftir nokkur ár, þá er alveg ljóst að við munum aldrei líta á stjúpbörnin sem okkar eigin börn. Þetta er mikið álag á sambandið og hefur orðið enn meiri eftir að litli sonur okkar fæddist, þar sem við höfum minni tíma aflögu fyrir stóru krakkana okkar og auðvitað fyrir hvort annað. Helstu ágreiningsefni okkar hjónanna tengjast uppeldi stjúpbarnanna – þ.e. mér finnst hann láta allt eftir sínum börnum og honum finnst ég láta allt eftir mínu barni. Með okkar sameiginlega barn er ekki svona mikil togstreita á milli okkar, þó við séum auðvitað ekki alltaf sammála. Mikið hefur gengið á og er enn í gangi, maður spyr sig hreinlega stundum hvort þetta sé hægt? Ofan á allt glímir eitt barnið við veikindi sem taka verulega á heimilislífið. En auðvitað eru líka góðar stundir, maður má ekki gleyma því þó að oft finnist okkur þær slæmu vera fleiri. Ég get alveg tekið undir það að vera stjúpforeldri sé erfiðasta og vanþakklátasta hlutverk sem maður fær. Oft líður mér eins og heimilisþræli, sérstaklega gagnvart stjúpdætrum mínum því það verður ekki litið framhjá því að maður er fórnfúsari gagnvart sínu eigin holdi og blóði.

Það væri gagnlegt að heyra sögur annarra í sömu sporum, hvernig aðrir takast á við vandamál sem koma upp og hvað hefur hjálpað.

Við spjöllum saman á http://www.facebook.com/stjuptengsl.is?ref=hl

des 10
Love0

Umræða um fjármál þykir ekki rómantískt

Eftir Fjölskylda

Umræða um fjármál þykir ekki rómantískt en erlendar rannsóknir benda til að aðeins 20% para ræða þessa hluti fyrir hjónaband. Hún er hinsvegar nauðsynleg, sérstaklega í ljósi þess að fjármál geta auðveldlega drepið niður alla rómantík og haft áhrif á fjölskylduþrótt stjúpfjölskyldunnar.

Óhætt er að fullyrða að það getur vafist fyrir mörgum í stjúpfjölskyldum hvernig haga skuli fjármálunum og því mikilvægt að vera hreinskilina um stöðuna.  Það eru engin ný sannindi að raunhæf fjárhagsáætlun dregur úr óvissu og bætir líðan fjölskyldunnar. Hreinskilni er því mikilvæg, eigi að byggja upp traust og draga úr streitu í fjölskyldunni.

„Ég veit aldrei alveg hver staðan er hjá okkur. Við gerum fjárhagsáætlanir en svo eru alltaf að koma upp einhverjar gamlar áætlanir, sem komnar eru fram yfir gjalddaga og við þurfum að bregðast við og öll okkar plön hrynja. Mér finnst það sérstaklega pirrandi vegna þess að þá þarf ég að borga fyrir hann meðlagið eða annað varðandi krakkana hans“ (Kolla 47 ára, stjúpa).

  Í stjúpfjölskyldum á fólk að baki ólíka reynslu og upplifun og geta fjárhagsskuldbindingar verið einn hluti af því. Ábyrgð og skyldur maka geta því verið ólíkar og haft áhrif á fjárhagslega stöðu heimilisins. Meðlagsgreiðslur er dæmi um slíka skuldbindingu en í íslenskri rannsókn frá 2008 kom fram t.a.m. að stjúpforeldrar ungmenna sem áttu fráskilda foreldra áttu í tæplega 55% tilvika barn úr fyrri samböndum. Sumir fá greitt meðlag og aðrir greiða meðlag.

Það er því mikilvægt að ræða fjármálin og taka þátt í að skipuleggja þau, vilji fólk styrkja samband sitt. Skortur á yfirsýn í fjármálum leiðir til deilna um fjármál jafnvel þó  að fjárhagur sé rúmur og eigi því ekki að vera vandamál. Fyrri reynsla getur haft mikil áhrif á það hvernig fólk hagar fjármálum sínum í nýju sambandi og hana þarf að ræða.

Erlendar rannsóknir benda til að þeir einstaklingar sem stofna til nýrra sambanda eftir skilnað vilja vera sjálfstæðari í fjármálum en þeir sem eru í sínu fyrsta sambandi . Það þarf í raun ekki að koma á óvart þar sem oft annar og stundum báðir aðilarnir í sambandinu hafa þurft að skipa eignum og skuldum við skilnað. Þeir eru meðvitaðir um möguleikann á að núverandi samband geti flosnað upp, ekki síður en það fyrra. Reynslan mótar einstaklinginn og mikilvægt er að láta hana verða sér til þroska.

Ef til vill má líta svo á að í nýja sambandinu sé gagnlegra að leggja áherslu á að takast á við það sem ekki var tekist á við í því fyrra, þ.e. að taka ábyrgð á fjármálum heimilisins ásamt maka sínum og efla fjölskyldunna um leið.

„Ég hélt alltaf að minn fyrrverandi væri svo klár í fjármálum, hann einhvern veginn talaði þannig, svo að ég leyfði honum bara að ráða. Ég fattaði ekki fyrr en við skildum að við voru skuldug upp fyrir haus og áttum ekkert í þessu dóti sem hann var alltaf að kaupa. Ég hef þurft að hafa allt of mikið fyrir því sem ég á í dag til þess að ég sé tilbúin til að fórna því ef við Herbert skiljum“ (Katrín 42 ára stjúpa).

Hvernig fólk útdeilir því fjármagni sem til skiptana er milli fjölskyldumeðlima er hægt að túlka sem vísbendingu um hvar hollustan liggur í fjölskyldunni, þar með gagnvart börnum hvors annars og staðfestu í sambandinu .

„Katrín heldur öllu fyrir sig hvað varðar fjármálin og mér finnst að við séum meira eins og tveir meðeigendur að fyrirtæki en hjón. Það fer óskaplega illa í mig þegar hún er að bera mig saman við sinn fyrrverandi, en ég er ekki hann og er með öll mín fjármál á hreinu. Mér finnst eins og hún hafi ekki trú á að sambandið gangi“ (Herbert 52 ára faðir).

Mikilvægt er að báðir aðilar taki ákvarðanir um fjárútlát heimilisins. Það getur reynt á að fara í gegnum umræðuna en hún er nauðsynleg. Jafnvel í bestu samböndum getur umræðan orðið viðkvæm þegar taka þarf ákvarðanir hvernig nota skuli þá peninga sem til ráðstöfunar eru.

Eftir Valgerði Halldórsdóttur, félags- og fjölskylduráðgjafi

des 10
Love0

Fjarstýring fyrrverandi maka?

Eftir Fjölskylda

„Hann hleypur eftir öllum hennar dyntum og ætlast til að ég spili bara með þar sem ég er barnlaus. Mér finnst konan alveg óþolandi og hann eins og strengjabrúða í höndunum á henni!“

Fyrrverandi makar geta haft töluverð áhrif á fjölskyldulíf hvors annars, bæði meðvitað og ómeðvitað. Að bregðast við beiðni fyrrverandi eiginkonu eða eiginmanns um að skipta um helgi með börnin getur verið túlkað sem góð foreldrasamvinna og sveigjanleiki hjá kynforeldrum, en sem stjórnsemi og tillitsleysi af hálfu stjúpforeldris sem hafði allt annað í huga um helgina, allra síst að láta fyrrverandi eiginkonu eða eiginmann stýra því hvernig lífi hún eða hann lifir!

Grundvallarþörfum eins og að vera elskaður og vel metinn, vera í samvistum við þá sem manni þykir vænt um og hafa stjórn á eigin lífi er misvel mætt í stjúpfjölskyldum. Samskipti við fyrrverandi maka valda oft árekstrum í nýju sambandi, sérstaklega þegar engir tilburðir eru hafðir uppi í þá átt að koma á móts við framangreindar þarfir með umræðu og samráði við nýja makann. Stjúpforeldrinu finnst því hafnað og kynforeldrið óttast höfnun. Óánægju er þá oft beint að fyrrverandi maka unnustans eða unnustunnar og þau vænd um ósanngirni og stjórnsemi – í stað þess að spjótunum sé beint að eigin maka.

Það er ekki neitt óeðlilegt við það þótt fyrrverandi makar beini óskum sínum hvort til annars þegar kemur að börnunum og sveigjanleiki er mikilvægur í samskiptum þeirra. Hinsvegar þurfa þeir að læra að staldra við og hugsa, í stað þess að segja hiklaust „já“. Ákvörðunin snertir fleiri. Það er ekkert að því að segja við sína fyrrverandi eða sinn fyrrverandi: „Ég hef samband eftir smástund, ætla að kanna hvort það gangi ekki upp heima fyrir.“

Flestum finnst óþægilegt að hafa ekki stjórn á eigin lífi. Stjúpforeldrar eru þar engin undantekning. Ótti og samviskubit Ýmsir þættir hafa áhrif á hegðun fráskildra foreldra og geta leitt til að þeir setji sínum fyrrverandi eða sinni fyrrverandi ekki mörk í samskiptum, s.s. ótti við að missa börnin, samviskubit yfir skilnaðinum og hugsanlega nýja sambandinu, tregða að lofa nýjum maka að tengjast börnunum og söknuður yfir því að hafa ekki eins mikið samband við börn sín og áður. Samviskubit er sársaukafullt bit. Það verður oft til þess að börnunum eru ekki sett viðeigandi mörk t.d. varðandi borðsiði og almenna kurteisi, sem veldur svo aftur ágreiningi milli foreldra og stjúpforeldra.

Með því að gera sér grein fyrir hvað geti legið að baki ákveðinni hegðun, eins og ótti og samviskubit kynforeldris, sem finnst hann missa tengslin við börnin, og ótti stjúpforeldris við að missa stjórn á eigin lífi, ætti að auðvelda þeim að finna lausnir og koma á móts við gagnkvæmar þarfir. Í því felst áskorun að treysta þau bönd sem fyrir eru og skapa rými fyrir ný tengsl. Kynforeldrið gegnir þar lykilhlutverki.

Höfundur Valgerður Halldórsdóttir, félags- og fjölskylduráðgjafi

des 10
Love0

Sérstaða stjúpfjölskyldna

Eftir Fjölskylda
  • Stjúpfjölskyldur eru ekki eins og fjölskyldur þar sem parið/hjónin eiga öll börnin saman. Í hefðbundnum kjarnafjölskyldum tengist foreldri barni sínu við fæðingu og uppeldið fer svo eftir gildismati foreldranna.
  • Í stjúpfjölskyldum flytur fólk saman, oft án þess að nokkur tengsl hafi náð að myndast milli stjúpforeldris og barns. Án tengsla getur verið erfitt að umbera pirrandi hegðun og annað gildismat en maður hefur sjálfur vanist.
  • Við sem búum í stjúpfjölskyldum verðum að vinna að því að verja tíma saman og um leið læra að virða og meta hvert annað og næra tilfinninguna að vera hluti af fjölskyldunni. Að mynda tengsl og fá tilfinninguna að tilheyra tekur tíma,  sýnum þolinmæði og sveigjanleika – það er vel þess virði!.
  • Fyrrverandi maki og tengdafjölskylda, hálfsystkini og stjúpsystkini eru hluti af fjölskyldu barna okkar og tengjast því fjölskyldunni á margvíslegan hátt. Þessi flóknu tengsl geta skapað streitu sem hefðbundnar kjarnafjölskyldur þurfa aldrei að takast á við – það hjápar að viðurkenna að mörk fjölskyldunnar ná út fyrir heimilið. Gerum ráð fyrir samskiptum og höldum þeim opnum.
  • Rannsóknir hafa sýnt að gleði og ánægja sé mest í byrjun hjá hefðbundnum kjarnafjölskyldum en að streita aukist eftir fæðingu barna og eftir því sem fjölskyldan stækkar. Í stjúpfjölskyldum verður oft meiri óánægja vart og streitu í upphafi en hún virðist minnka með árunum og líðan fjölskyldumeðlima batna  Full ástæða er til bjartsýni.

e.Valgerði Halldórsdóttur, félags- og fjölskylduráðgjafi

des 10
Love0

Unum því þótt allir í stjúpfjölskyldum elski ekki hver annan

Eftir Fjölskylda
  • Óraunhæft er að búast við að ást spretti af engu. Samvera  er forsenda þess að ást, væntumþykja, umhyggja og samstaða verði til. Ekkert er þó sjálfgefið í þessum efnum. Í stjúpfjölskyldum geta margvíslegir þættir haft áhrif, s.s. aldur barna. Því eldri sem börnin eru, þeim mun síður fella þau sig við breytingar. Misræmið á milli væntinga og raunveruleika er uppspretta ófullnægju og óhamingju. Þess vegna er hyggilegt að stilla væntingum í hóf og gera raunhæfar kröfur.
  • Jákvæð viðhorf og  raunhæfar hugmyndir hjálpa til við að byggja upp heilbrigð tengsl og uppbyggileg viðbrögð, það er hjálpar að vita hvaða tilfinningar eru eðlilegar í stjúpfjölskyldum. Ef stjúpforeldum er send þau skilaboð eða þeir gera þær kröfur á sjálfan sig, að það hljóti að vera eitthvað að þeim, að þykja vænna um eign börn en annarra  þarf engan að undra að margir veigri sér við að ræða líðan sína í stjúpforeldrahlutverkinu við maka sinn eða aðra. Það er því oft ekki fyrr en stjúpforeldrar hitta aðra í sömu sporum að þorað er að opna umræðuna og því fylgir mikill léttir fyrir marga að vera ekki „einn á báti“.
  •  Í umræðuhópi með stjúpmæðrum sagði ein stjúpan frá því að mesti léttirinn fyrir hana varð að heyra að hún þurfti ekki að elska stjúpson sinn eins og hennar eigin börn.  Þá fyrst gat hún slakað á. „Mér leið allaf eins og tapara fram og því og pirraðist endalaust bæði út í hann og sjálfa mig  fyrir að elska hann ekki eins og mín eigin börn. Ég var með stanslaust samviskubit og sektarkennd sem bitnaði á okkar sambandi . Núna er ég bæði ánægðari sjálf og slakari gagnvart honum. Strákurinn er fínn, en ég viðurkenni það fúslega nú að ég hef aðrar tilfinningar til minna barna en hans“.
  •  Það getur verið töluverð vinna að mynda góð tengsl sérstaklega þegar haft er í huga þann grunn sem stjúpfjölskyldur byggja á, og því  ánægjulegt þegar smásigrar  koma í ljós. Það hjálpar að hafa réttu „verkfærin“  eða upplýsingar og mikið magn af þolinmæði!
  • Fjölskyldur sem leyfa mörkum og hlutverkum að þróast smám saman í stað þess að krefjast „“tafarlausrar ástar” eiga auðveldara með að skapa náin tengsl sín á milli með tímanum . Vinátta, virðing og kurteisi er grundvöllur fyrir góðum  tengslum milli stjúpforeldra og stjúpbarna. En  þeir stjúpforeldrar,, sem eiga auðveldast með að eiga samskipti við  stjúpbörn sín og eru í góðum tengslum við þau, taka hlutina rólega,  sýna þeim hlýju, stuðning og taka hlutina ekki of persónulega.

E. Valgerði Halldórsdóttur, félags- og fjölskylduráðgjafi

Close Menu
Facebook
Instagram